„Pionkożerstwo" w debiucie

, Andrzej Osiński

Typowe błędy debiutowe początkujących i zaawansowanych szachistów

„Najważniejszą rzeczą w debiucie jest szybki rozwój sił. Dlatego każdemu, kto to wie, zabawnym jest obserwować, z jakim zaparciem mniej doświadczeni szachiści zajmują się w tej części partii wszelkimi postronnymi i absolutnie niepotrzebnymi sprawami. Gdy na widoku jest gra na wygranie piona w uszczerbek w rozwojowi nazywa się ją żartobliwie pionkożerstwem".

– A. Nimzowitsch

Droga do wygrania partii prowadzi najczęściej poprzez zdobycie przewagi materialnej. Jest to prawda powszechnie znana i szybko przyswajana, stąd też w pojedynkach młodych szachistów obserwuje się pogoń za uzyskaniem konkretnej przewagi wyrażającej się większej ilości zbitych bierek. Niestety niejednokrotnie następuje to już od pierwszych posunięć i ma charakter pionkożerstwa. Często to przynosi opłakane rezultaty.

Tarrasch S. - N.N.

1.e4 c6 2.d4 d5 3.Sc3 de 4.Se4 Sf6 5.Gd3

Art_6_Nr_115.... Hd4?! Zysk piona za cenę kilku temp. Lepsze było 5.... S:e4 6.G:e4 Gf5 7.G:f5 Ha5 8.Gd2 H:f5 z równą grą. 6.Sf3 Hd8 7.He2 Gf5 Po 7.... Sbd7, nastąpi 8.Sd6#; W przypadku 7.... S:e4 8.G:e4 Sd7 9.O-O przewaga rozwojowa białych jest warta piona. 8.Sf6 gf 9.Gf5 Ha5 10.Gd2 Hf5 11.O-O-O He6?! Czarnym wydawało się, że atakując piona a2 wymuszają wymianę hetmanów. Należało grać 11.... Sd7. 12.Hd3 Ha2?? Prowadzi do efektownego mata. Konieczne było 12.... Sd7, choć i wówczas po 13.Ha3 z dalszym Whe1 białe mają dużą przewagę. 13.Hd8!! Kd8 14.Ga5 Kc8 15.Wd8#

Polowanie na drobne zdobycze materialne przynosi zwykle szkodę nawet wtedy, kiedy nie jest połączone z tak dużym błędem, jak otwarcie przeciwnikowi drogi do ataku na własnego króla. Wystarcza strata tempa, nieodłącznie związana z takim biciem.

Tal Mikhail (LAT) - Uhlmann Wolfgang (GER) 1971

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Sd2 c5 4.Sgf3 Sc6 5.Gb5 de 6.Se4 Gd7 7.Gg5 Ha5 8.Sc3 cd 9.Sd4 Gb4 10.O-O Gc3 11.bc Hc3? Na obiektywnie najlepsze 11.... a6, nastąpiłoby 12.G:c6 G:c6 13.S:c6 H:g5 14.Hd6! z silnym atakiem

Art_6_Nr_212.Sf5!! ef Skoczka trzeba brać, dla uniknięcia szacha na d6. 13.We1 Ge6 14.Hd6 a6 Niedostateczne było 14.... Sf6 15.Wad1 h6 z powodu. 16.Gf6 gf 17.We6 fe 1.He6 i 19.Wd7 15.Gd2 Rozstrzyga przerzut gońca na przekątną a3-f8. 15.... Hc2 16.Gb4 ab Nie wolno16.... Sf6 z powodu 17.He7# 17.Hf8 Kd7 18.Wed1 Kc7 19.Ha8 1:0

Na podstawie tych partii nie należy jednak wysnuwać błędnego wniosku, że w debiucie nie wolno zabierać żadnego piona. Są przypadki, gdy nie tylko można, ale i trzeba to zrobić (Np. gambitach), są też takie sytuacje, w których wzięcie prowadzi do niejasnych konsekwencji. Oto przykład, w którym czarne zdecydowały się w debiucie wziąć piona i wygrały.

Keres Paul (EST) - Winter William (ENG) 1935

1.e4 c5 2.Sf3 Sf6 Otwarcie to przypomina nieco obronę Alechina. Czarne prowokują niejako przeciwnika do posunięcia pionem centralnym, aby potem go atakować. 3.e5 Sd5 4.Sc3 e6 Dla uproszczenia pozycji czarne mogą też grać 4.... Sc3 5.dc d5 6.ed Hd6 7.Hd6, ale białe zyskują przewagę pozycyjną ze względu na słabość pionka d6. 5.Sd5 ed 6.d4 d6 7.Gg5. W partii tej zwykle grywano 7.Gb5, aby po wymianie gońców osłabić izolowanego pionka d5 i wykorzystać przewagę pozycyjną. Tym razem jednak białe zastosowały inny wariant. 7.... Ha5 8.c3 cd 9.Gd3 dc Czarne odważnie stawiają czoła. 10.O-O cb. Należało teraz – oczywiście – bez straty czasu przyśpieszyć rozwijanie figur poprzez: 10.... Sc6 11.We1 Ge6 12.bc de 13.Se5 Se5 14.We5 Gd6 15.We6 fe 16.Hh5 – Keres. 11.Wb1

Art_6_Nr_311.... de Błędy – jak nieszczęścia lubią chodzić parami. O ile poprzednie posunięcia czarnych były raczej wątpliwej wartości, to teraz zagrały one wręcz źle. Opóźnienie w rozwoju szyków jest już zbyt duże, by atak białych, miał się nie powieść. Zmniejszyć atak białych można było grając: 11.... Sc6 12.We1 Ge6 13.Wb2. 12.Se5 Gd6 Posunięcie to sprawia, że pozycja czarnych rozpada się jak domek z kart. Na 12.... Ge6, nastąpi 13.We1 Gb4 14.Sf7 Ge1 15.Sh8 z silnym atakiem. 13.Sf7 Kf7 14.Hh5 g6

[Zasługiwało na uwagę: 14.... Kf8 15.Wfe1 Gd7 16.Hf3 Kg8 17.Ge7 Gh2 18.Kh2° Sc6; Na 14.... Ke6 rozstrzyga 15.Gf5 Kf5 16.Gd2 ze zdobyciem hetmana; 14.... Kg8 15.He8 Gf8 16.Ge7 Sd7 17.Gf5].

15.Gg6 hg 16.Hh8 Gf5 17.Wfe1 Ge4 Wobec groźby mata w dwóch posunięciach, czarne szukają możliwości przesłonięcia linii działania białej wieży. Natychmiast przegrywało: 17.... Gb1?? 18.Hh7 Kf8 19.Gh6#. 18.We4! Usunięcie ostatniego obrońcy króla pozwala szybko zakończyć partię. 18.... de 19.Hf6 Kg8 20.Hg6! Kf8 21.Hd6 Kf7 22.He7 Kg8 23.Gf6 Hg5 24.Gg5 Sc6 25.He6 Kg7 26.Hf6 Kg8 27.Gh6 Wd8 28.Hg7#

Zapamiętajmy interesującą radę mistrza świata J. R. Capablanki:

„Jeżeli przeciwnik zaproponował jakąkolwiek ofiarę, choćby piona, którego według naszego zdania możecie wziąć, nie popadając w niebezpieczeństwa, to taką ofiarę zaleca się przyjąć, także jeżeli z tego powodu pełny rozwój na jeden lub dwa ruchy zatrzyma się. Jeżeli w rezultacie przyjęcia ofiary pełny rozwój zatrzyma się na więcej niż dwa ruchy, przyjęcie ofiary staje się wątpliwe".