Nie przywiązywanie wagi do centrum pionowego

, Andrzej Osiński

Trener-miniatura-001

„Gdy nie opanujesz centrum, przeciwnik ma lepszą pozycję; gdy je opanujesz, dopiero masz się o co martwić”. - S. Tarrasch

W tym czasie jak mistrzowie w przeszłości szli z odkrytą przyłbicą, dążąc w pierwszej kolejności do ataku na nieprzyjacielskiego króla. Współcześni mistrzowie stawiają przed sobą (w skrajnym przypadku na początku) skromniejsze zadania. Aby atakować, konieczne są odpowiednie przesłanki pozycyjne. Tak więc, wygodne rozmieszczenie pionów ogranicza ruchliwość wrogich sił, ogranicza wybór jego planów.
Najbardziej złożona gra przebiega, jeśli aktywnej stronie uda się stworzyć w centrum parę pionową e4-d4.Taką pozycję pionów nie wolno  rozpatrywać jako cel sam w sobie, jako atut statyczny. Przeciwnie, struktura ta „zarażona jest dynamizmem”, ta para pionów ma tendencje do marszu, dąży do przejścia linii demarkacyjnej, po czym pojawiają się bogate możliwości atakujące i konkretne groźby.

Lehmann Heinz Dr (GER) - Mueller Hans (AUT) 1952
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.b4 G:b4 5.c3 Ga5 6.d4 e:d4
Teoria rekomenduje 6.... d6.Ruch ten zawiera dwa ważne elementy: obronę centrum i niepokojenie łańcucha pionowego przeciwnika. Funkcja piona d6 jako tarana zawiera się w powstrzymaniu falangi pionowej przeciwnika.
7.O-O Gb6
Teoria poleca 7.... Sge7 8.c:d4 d5! Rozbijając parę pionów. 9.e:d5 S:d5 10.Ga3 Ge6 11.Gb5 Gb4 z równą grą.
8.c:d4 d6 9.Sc3 Sf6?
Ruch ten jeszcze w XIX wieku obalił Paul Morphy. Szachista, grający czarnymi, był – jak widać – niezbyt obeznany w teorii. Zajrzeć do podręcznika debiutowego zawsze jest korzystnie, tym bardziej grając tak ostry wariant otwartego debiutu.
10.e5!
Wyjątkowo silny ruch! Cel tego marszu – odciągnięcie pionka „d” na e5, po czym białym udaje się zatrzymać czarnego króla w centrum, pozbawiając go roszady.
10.... d:e5
Art26-Nr1
11.Ga3!
Utrudnienie rozwoju siłom przeciwnika – ważny czynnik strategiczny. Ale jak długo w takiej sytuacji udaje się zatrzymać króla przeciwnika w centrum, to strona aktywna otrzymuje taktyczne możliwości. W naszym przykładzie nacisk po przekątnej łączy się z naciskiem ciężkich figur na kolumnach. Interesujący detal: po osiągnięciu celu strategicznego na pierwszy plan wychodzi konsekwentna gra, znajdowanie gróźb taktycznych.
11.... Sa5 12.S:e5 S:c4 13.Ha4 Gd7 14.H:c4 Ge6 15.d5
Art26-Nr2
15.... G:d5 16.Ha4 c6 17.Wad1!
Grozi 18.Wfe1 
17.... Sd7 18.S:d7 H:d7 19.S:d5 c:d5 20.W:d5 [1:0]
Cóż charakterystycznego jest w tej partii?
Ofiara piona w celu wygrania czasu i stworzenia centrum pionowego.
Marsz centralnego piona, aby odkryć przekątną i uniemożliwić roszadę czarnych.
Otwarcie pozycji dla wykorzystania odkrytego położenia króla przeciwnika.
Przewaga pozycyjna jako przesłanka do kombinacyjnego podrywu.
Spassky Boris V (FRA) - Petrosian Tigran V (RUS) 1969
1.c4 Sf6 2.Sc3 e6 3.Sf3 d5 4.d4 c5 5.c:d5 S:d5 6.e4 Wiedząc, że Petrosjan to błyskotliwy znawca wariantu z 6.e3, Spasski wybrał kontynuację, w której gra w znacznym stopniu upraszcza się.
6.... S:c3 7.b:c3 c:d4 8.c:d4 Gb4 9.Gd2 G:d2 10.H:d2 O-O 11.Gc4 Sc6 12.O-O b6
Wykonane ruchy pochodzą z wypróbowanego w praktyce systemu. Obroną białych jest mobilne centrum pionkowe. W dalszym ciągu będą dążyły one do poruszenia jednego z pionów. Jednak trzeba zdecydować, którym pionkiem maszerować do przodu – „e” czy „d”? Trzeba określić, gdzie skierować ostrze ataku. Poruszenie pionkiem „e” związane jest z atakiem na skrzydle królewskim, przełom pionkiem „d” – w centrum. Wiele tutaj zależy od indywidualnego stylu szachisty. Tak też, miłośnik atakującego stylu wybierze pierwszą możliwość. Zwolennik rozwiązań pozycyjnych wybierze ruch d4-d5. Grający czarnymi związuje swoje nadzieje z wykorzystaniem przewagi pionowej na skrzydle hetmańskim – przecież przy dowolnej strategii dążymy do przeniesienia środka ciężkości walki tam, gdzie istnieje przewaga sił. Co się zaś tyczy taktyki, to chwilowo gra ona drugoplanową rolę, gdyż siły przeciwników jeszcze nie zaczęły współpracować. Białe będą się starały do centralizacji swoich ciężkich figur (stać za pionami „a” i „f”, to niezbyt zaszczytna misja dla ciężkich figur), czarne ze swej strony – by zakończyć rozwój skrzydła hetmańskiego.
13.Wad1 Gb7 14.Wfe1! Wc8
Ruch ten był uznawany przez teoretyków za nie najlepszy. Proponowali oni: 14.... Sa5 15.Gd3 Hd6.
Art26-Nr3
15.d5
Tak więc, Spasski zdecydował się działać w centrum!
15.... e:d5
Na 15.... Sa5, Spaski przygotował następujący wspaniały wariant: 16.Gd3 e:d5 17.e5 Sc4 18.Hf4 Sb2 19.G:h7 K:h7 20.Sg5 Kg6 21.h4 Wc4 22.h5 Kh6 23.S:f7 Kh7 24.Hf5 Kg8 25.e6 i z czarnymi jest źle.
16.G:d5
Zasługiwało na uwagę 16.e:d5!? Sa5 17.Gf1 Sc4 18.G:c4 W:c4 19.d6.
16.... Sa5?!
Proponowano 16.... He7 17.Hf4 Wc7=
17.Hf4 Hc7 18.Hf5 G:d5 19.e:d5±
Właśnie na tą pozycję szły białe, kiedy umacniały swojego gońca na d5.Były one przekonane o tym, że czarne będą się starały zlikwidować ten silny klin przez wymianę i pokładały swoje nadzieje na wolnego pionka w centrum. Teraz zarysowują się nowe problemy pozycyjne, powstają nowe plany. Białe zasadniczo absorbuje problem dalszego marszu wolnego pionka. Czarne będą się starały zablokować go, a po tym – atakować skrzydło hetmańskie przeciwnika.
19.... Hc2
Po 19.... Sc4, nastąpi 20.Sg5 g6 21.Hh3 h5 22.Se4 Sd6 23.Sf6 Kg7 24.Hg3 i białe otrzymywały bardzo niebezpieczny atak na skrzydle królewskim; W wariancie 19.... Hd6 20.Sg5 Hg6 21.H:g6 h:g6 22.d6 Sb7 23.d7 Wcd8 24.We7 Sc5 25.Wd6
– położenie czarnych także jest trudne. 
20.Hf4
O ile w planie czarnych wchodziła wymiana hetmanów, to Spasski uchyla się od niej. Właściwie jednak teraz należało na nią pójść. Po 20.H:c2! W:c2 21.We7± W:a2 22.W:a7 Wc2 23.d6 Wcc8 24.d7 Wb8 25.Sd4 i pozycja czarnych okazała się krytyczna.
20....  H:a2 21.d6 Wcd8 22.d7
Można przyjąć za pewnik, że jeśli pionek doszedł do przedostatniej linii, wieże przeciwnika zmuszone, są do „tupania w miejscu”. Teraz następuje decydująca faza – realizacja osiągniętej przewagi.
22.... Hc4 23.Hf5 h6
Jeśli 23.… Hc6, to 24.Se5 He6 25.Hc2±.
24.Wc1 Ha6 25.Wc7 b5 26.Sd4 Hb6
Na 26.... Hd6, nastąpi 27.S:b5 Hd2 28.Wf1 Sb3 29.W:a7 Sd4 30.S:d4 H:d4˛/±
27.Wc8! Sb7
Strategia białych triumfuje. Potrafiły one zrealizować zamierzony plan i osiągnąć przewagę pozycyjną. Teraz jako pierwszoplanowa staje się taktyka. Konkretny cel białych – przełamać blokadę pola d8.Na tym etapie boju dzieło błyska taktycznymi iskrami.
Po 27.... b4, nastąpi  28.We8 H:d4 29.W:f8 W:f8 30.W:f8 K:f8 31.Hc5 H:c5 32.d8=H# 
28.Sc6 Sd6 29.S:d8 S:f5 30.Sc6 [1:0]
Częste zmiany repertuaru debiutowego, mogą spowodować, że żadnego nie będziemy znać dość dobrze
Często zawodnicy po przegraniu partii, doszukują się winny w wariancie i nie próbują w zaciszu domowych rozwiązać problemy jakie powstały w danym debiucie. Co robić? Zmieniamy debiut! Jednak, jeśli będziecie tak podchodzić, to zabraknie dla was debiutów, przecież w każdym z nich będą powstawać jakieś problemy. Najlepszym sposobem jest w czuć się w pozycję, przeniknąć jej sens i w rezultacie znaleźć ideę, która pomoże w walce.
Nie uwzględnianie przy uczeniu się debiutów, czy odpowiada on naszemu charakterowi
„Wszyscy najlepsi szachiści wybierają dla siebie debiuty nie według ich cech charakterystycznych, pozwalających uzyskać lepszą czy gorszą teoretycznie pozycję, a według swoich indywidualnych upodobań, zakresu umiejętności i osobistej chęci realizacji takiego bądź innego planu taktycznego, który w sumie bardziej uwarunkowany jest początkowymi posunięciami w partii, aniżeli osobistymi życzeniami grających. Dlatego asy szachownicy z wyjątkową starannością  dobierają sobie kilka tylko debiutów, ale rozpracowują je w takich szczegółach, opanowują do takiej perfekcji, że gdyby sami chcieli opublikować analizę swojego debiutu, przyćmiłaby ona najnowsze opracowanie encyklopedyczne FIDE”. – Dawid Bronstein
Jeżeli zawodnik o dużym talencie kombinacyjnym, który powinien przykładowo grać obronnę królewsko - indyjską lub Benoni oraz ostre, główne warianty białymi, zacznie grać debiuty o charakterze strategicznym choćby obrony Grunfelda, (bo trener jest specjalistą) lub białymi 2.c3 przeciwko obronie sycylijskiej, to można tylko współczuć takiemu zawodnikowi za męki,  które go czekają.
Pamiętajmy, że podstawowe przygotowanie debiutowe powinno być wykonane w domu, nie na turnieju.
W. Korcznoj po kiepskim występie w Tilburgu w 1987 roku stwierdził, że nie starczyło mu czasu na przygotowanie domowe do turnieju i przystąpił do niego bez nowych pomysłów, w związku z tym niezbyt liczył na sukces.