Pozwalanie przeciwnikowi na rozegranie wariantu, w którym jest lepiej przygotowany

, Andrzej Osiński

Jego repertuar debiutowy (Karpowa) jest bardzo bogaty, co pozwala mu łączyć go z indywidualnym podejściem do przeciwnika, do wybrania takiego debiutu, który tamtemu najmniej odpowiada”.

W partia poniżej pokazuje nam, jak Kasparow unika wariantu, w którym przeciwnik może być lepiej przygotowany.

Kasparov Gary (RUS) - Short Nigel D (ENG) 1993.

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.O-O Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 O-O

Art22-Nr1 

8.a4 - celem tego posunięcia jest uniemożliwienie czarnym zastosowania kontrataku Marshalla, który, Short bardzo dobrze zna. Zresztą ruchem skrajnego piona białe unikają również wielu innych wariantów. Oczywiście po a4 czarne grając uważnie, raczej nie powinny mieć kłopotów.

8.... Gb7 - grozi bicie na b5 i czarne muszą jakoś na to zareagować. Inną możliwością jest b5-b4.

9.d3 d6 10.Sbd2 Sd7 11.c3 - można również 11.Sf1, ale białopolowego „hiszpańskiego” gońca lepiej umieścić na c2.

11.... Sc5 12.a:b5 a:b5 - oczywiście nie można 12.... S:b3 13.b:c6 S:a1 14.c:b7 Wb8 15.Ha4 i czarne mogą się poddać.

13.W:a8 G:a8 14.Gc2 Gf6 15.b4 Se6 16.Sf1! Gb7 - pasywna gra do niczego prowadzi. Po16.... d5!? 17.e:d5 H:d5 18.Se3 Hd8 gra byłaby skomplikowana.

17.Se3 g6 18.Gb3 Gg7 19.h4 Gc8 20.h5 Kh8 21.Sd5 g5?! - teraz atak białych rozwija się bez przeszkód. Lepsze było natychmiastowe 21.... Sf4 22.S:f4 e:f4 23.G:f4 G:c3 24.Gd2! G:b4? 25.G:b4 S:b4 26.Hd2 Sa6 27.Hh6‚ Averbakh.

22.Se3 Sf4 23.g3 - pion h5 wymieniony zostaje na ważniejszego piona g5.

23.... S:h5 24.Sf5 G:f5 25.e:f5 Hd7 26.G:g5! h6 27.Sh4 - jeśli 27.Kg2!?, to H:f5 28.Wh1 Hg6 29.S:e5 d:e5 30.H:h5! H:h5 31.W:h5 Kh7 32.Ge3± Kasparov.

27.... Sf6 28.G:f6 G:f6 29.Hh5 Kh7 30.Sg2 Se7 31.Se3 Sg8 32.d4 - poświęcając piona białe oswabadzają dla gońca przekątną b1-h7, a dla wieży linię „e”. Rekompensata jest więcej niż wystarczająca.

32.... e:d4 33.c:d4 G:d4? - jedyną próbą zbudowania twierdzy, chociaż niezbyt solidnej było 33.... Gg5! 34.f4 Gf6 35.Sg4 Kg7› Kasparov.

34.Sg4 Kg7 - po 34.... Hd8, nastąpi 35.f6! G:f6 36.Hf5 Kg7 37.Gc2 We8 38.W:e8 H:e8 39.Hh7 Kf8 40.H:g8! Averbakh.

Art22-Nr2 

Wydaje się, że dostanie się w pobliże czarnego króla nie jest proste. Jednak znajduje się furtka.

35.S:h6! Gf6 - nie pomaga również 35.... S:h6 36.Hg5 Kh7 37.f6.

36.G:f7! 1:0

Przy wyborze debiutu nie zwracanie uwagi na ile on leży przeciwnikowi

Zdolność zrozumienia charakteru przeciwnika jest wielką pomocą wygranej partii”.

Karpov Anatoly (RUS) - Kasparov Gary (RUS) 1985

1.e4 c5 2.Sf3 e6 3.d4 c:d4 4.S:d4 Sc6 5.Sb5 d6 6.c4 Sf6 7.S1c3 a6 8.Sa3 d5?! - chociaż ta ofiara piona pierwszy raz została przeprowadzona dwadzieścia lat wcześniej w partii Hofi – Dely (1965), to właśnie Kasparow zademonstrował jakie możliwości mają czarne.

9.c:d5 e:d5 10.e:d5 Sb4 11.Ge2 - Karpow stawia na szybki rozwój. Po 11.Ha4 Gd7 12.Hb3 Gf5 i czarne uzyskują pełnowartościową grę.

11.... Gc5!?

Art22-Nr3 

W przypadku 11.... Sb:d5 12.O-O Ge7 (12.... S:c3 13.H:d8 K:d8; niedobre jest również 12.... G:a3 13.Ha4) 13.S:d5 S:d5 14.Gf3 Ge6 15.Sc2.

12.O-O - zagrane automatycznie. Prawidłowe było 12.Ge3 G:e3 13.Ha4 Sd7 14.H:b4 Gc5 15.He4 Kf8 16.O-O b5 17.Sc2 Sf6 18.Hd3 g6 19.Gf3 Gf5 20.Hd2 h5 21.Sd4 Gg4 22.Sc6 Hd6 23.Se4 S:e4 24.G:e4 i czarne nie mają, żadnej rekompensaty za piona.

12.... O-O - strategiczny plan czarnych jest całkiem oryginalny: nie zamierzają one odbijać piona, tylko jak najszybciej zakończyć rozwój. Inicjatywa Kasparowa stanie się niedługo groźna, przede wszystkim z uwagi na złą pozycję skoczka na a3.

13.Gf3 - na pierwszy rzut oka posunięcie to jest logiczne. Białym wystarczy teraz wyprowadzić do gry figury skrzydła hetmańskiego i pozycja stanie się ich doskonała. Jednakże, jak pokazuje dalszy rozwój partii, zadanie to trudno wykonać. Ponieważ, nie robiąc poważnych błędów, Karpow szybko znalazł się w bardzo trudnej sytuacji, narzuca się wniosek, że cały uprzednio przygotowany plan białych był nieudany, a korzeni zła należy szukać zapewne w kuszącym manewrze gońca. Prawdopodobnie należało już teraz porzucić ambitne plany i przestawić się na neutralizację rodzącej się inicjatywy rywala. Należało przesunąć skoczka jak najbliżej centrum 13.Sc2; Niezłe było również 13.Gg5 Sb:d5 14.S:d5 H:d5 15.H:d5 S:d5 16.Gf3 Ge6 17.Wfd1 Sf6 18.Wac1 G:a3 19.b:a3.

13.... Gf5 - tym sposobem Kasparow zdołał osiągnąć jednocześnie podkreślenie dwóch defektów pozycji białych: izolacji skoczka a3 i słabości punktu d3.Czynniki te zawierają decydujący wpływ na cały charakter dalszej walki.

14.Gg5 - na 14.Sc4, nieprzyjemny jest manewr 14.... Sc2 15.Wb1 Sd4.

14.... We8 15.Hd2 - jeśli 5.Sc4, to Gd3 16.Ge2 W:e2 17.S:e2 G:c4.

15.... b5 - pułapka zatrzasnęła się – nieszczęsny skoczek a3 nie wejdzie już do gry do samego końca.

16.Wad1 - nic nie wnosiło 16.Hf4 Gg6 17.G:f6 H:f6 18.H:f6 g:f6 i pomimo uproszczeń, groźba 19.... Sd3 nie traci siły.

16.... Sd3 17.Sab1 - decydujący błąd, Karpow ciągle chce zachować piona. Teraz inicjatywa czarnych będzie szybko narastać. Na 17.Ge2 nastąpi S:f2!; Należało grać 17.d6 Wa7 (17.... H:d6 18.G:a8 W:a8 - za jakość można pocierpieć.) 18.Sd5 z ostrą grą.

17.... h6 18.Gh4 - nie można było grać 18.Ge3, ze względu na G:e3 19.f:e3 Hb6.

18.... b4 19.Sa4 - na 19.Se2 nieprzyjemne jest g5 20.G:g5 S:f2!?.

19.... Gd6!? - to posunięcie jest bardziej dynamiczne, niż 20.... Gf4 pozwala czarnym wygrać czas dla rozwijania inicjatywy.

20.Gg3 Wc8 - wystarczy uważnie spojrzeć na szachownicę, aby zrozumieć, że walka w debiucie została przez białe przegrana.

Art22-Nr4 

21.b3 g5! - gołym okiem widać, że czarne figury dominują na całej szachownicy, a nadliczbowy pion „d” nie ma żadnego znaczenia.

22.G:d6 - nie można grać 22.Sb2 S:b2 23.H:b2 g4 i białe tracą figurę.; ani 22.Ge2, z uwagi na Se4!.

22.... H:d6 23.g3 Sd7 24.Gg2 Hf6 25.a3 a5 26.a:b4 a:b4 27.Ha2 Gg6 28.d6 g4 29.Hd2 Kg7 30.f3 H:d6 31.f:g4 Hd4 32.Kh1 Sf6 33.Wf4 Se4 34.H:d3 Sf2 35.W:f2 G:d3 36.Wfd2 He337.W:d3 Wc1 38.Sb2 Hf2 39.Sd2 W:d1 40.S:d1 We1 0:1

Mistrz szachowy, reprezentujący uniwersalny styl gry (np. Borys Spasski), potrafił narzucić przeciwnikowi taki charakter walki, który mu najmniej odpowiada. Najczęściej jest to sprowadzenie partii do pozycji technicznych lub zaostrzenie i komplikowanie gry, jeśli przeciwnik reprezentuje pozycyjny styl gry.

Dobrym przykładem takiej taktyki, są mecze o mistrzostwo świata między Michałem Botwinnikiem i Michałem Talem w latach 1960 i 1961, kiedy każdy z wielkich rywali chciał narzucić swój styl gry.

W pierwszym meczu sztuka ta udała się Talowi i po partiach o burzliwym przebiegu został mistrzem świata. W meczu rewanżowym Botwinnik nie pozwolił rozwinąć fantazji Talowi. Gra w większości partii miała charakter techniczny i Botwinnik powrócił na tron”.

Często szachista wybiera niewygodne dla przeciwnika warianty debiutowe jak na przykład Anatol Karpow obronę Caro-Cann przeciwko Borysowi Spasskiemu w 1974 roku, czy Andrzejowi Sokołowi w 1987 roku, lub ogólnie zmienia cały repertuar białymi z debiutów otwartych na zamknięte, jak to uczynili przeciwko Borysowi Spasskiemu - Robert Fischer w 1972 roku i Anatolij Karpow w 1974 roku w Leningradzie.