Palcowy błąd

Typowe błędy debiutowe początkujących i zaawansowanych szachistów

Palcowy błąd - (nazwa po łacinie "lapsus manus" czyli pomyłka ręki) powstaje wtedy gdy przez nieuwagę lub zmęczenie dotyka się albo wykonuje ruch bierką, nie tą jaką się chciało wyniku przemyślanej decyzji. Taki błąd zdarza się nawet najlepszym szachistom i często przesądza o rezultacie gry.

W 1960 r. W Buenos Aires podczas partii Unzickera i Fischera po 12 ruchu białych na szachownicy powstała pozycja jak na diagramie powyżej. Fischer mógł zagrać poprawnie e5, ale nieopatrznie dotknął piona h7, którym musiał wykonać posunięcie. Dalszy przebieg partii był następujący:

1... h5? 2.e5 de 3.fe Sg4 4.Ge7 He7 5.Se4 Hc7 6.h3 Se5 7.Sf6 Kh8 8.Hg5 Sd3

Brak wyczucia momentu na wykonanie roszady

Wykonanie roszady powinno nastąpić w odpowiednim momencie. Zasada, iż należy roszować jak najwcześniej (popularne określenie „najpierw roszować – później filozofować”), nie zawsze jest słuszne. Ogólnie powiedzieć można, iż nie trzeba zbyt długo zwlekać z roszadą, aby przeciwnik nie mógł jej przeszkodzić. Nie należy jednak roszować przed zapewnieniem sobie dobrego stanowiska w centrum (tempo stracone na dokonanie roszady, przeciwnik mógłby wykorzystać dla uzyskania przewagi w centrum). W pewnych pozycjach bezpiecznie jest poczekać z roszadą, aż do wyjaśnienia zamiarów przeciwnika, aby nie narazić się na niebezpieczny atak.

Lisycin – Botwinnik - 1932

Zarysowująca się przewaga czarnych w centrum, wymaga natychmiastowego przeciwdziałania. Konieczne było 6.d4.Białe zagrały jednak

6.0-0? Roszada przed zapewnieniem sobie należytego stanowiska w centrum okazuje się błędem strategicznym.

6.... e5! Teraz czarne zdobyły pole d4 i uniemożliwiły białym posunięcie d4.

Browne – Essery - 1913

1.e4 d5 2.e:d5 Sf6 3.d4 H:d5 4.Sc3 Ha5 5.Sf3 Gg4 6.h3 G:f3 7.H:f3 c6 8.Gd3 Sbd7 9.O-O O-O-O?

Ryzykowne posunięcie, lepszym wyjściem w takiej sytuacji było przygotowanie krótkiej roszady.

10.Gf4! Czarny król zostaje odcięty od narożnego pola a8. 10... e6 11.a3 Hb6 12.Sa4 H:d4? Należało grać 12... Ha5.

13.H:c6 b:c6 14.Ga6#

Blau Max - Janssen H 1934

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Sc3 d:e4 4.S:e4 Gd6 5.Gd3 Se7 6.Gg5 O-O? Śmiertelna roszada 7.Sf6!! g:f6 Odmowa poświęcenia też nie wiele dawała. 7... Kh8 8.Hh5 h6 9.G:h6! i nadchodzi mat. 8.G:f6 Z groźbą 9.Hg4 – Sg6 10.Gd8 Hd7

9.G:h7 K:h7 10.Hh5 Kg8 11.Hh8# [1:0]

Liebert Heinz – Tabor Jozsef 1970

1.Sf3 Sf6 2.g3 d6 3.d4 Sbd7 4.Gg2 e5 5.c4 Ge7 6.Sc3 c6 7.e4 Hc7 8.O-O

Trudno uznać wykonanie roszady w takiej pozycji za błąd – a jednak od tej chwili właśnie pozycja białych zaczyna się wyraźnie psuć. Białe bowiem, po wykonaniu paru wstępnych szablonowych posunięć, zgodnych ze znanymi schematami, zaczynają grać bezplanowo, nie atakując pozycji przeciwnika i nie przeszkadzając mu w jego zamierzeniach, próbując tylko „wzmocnić” swoją pozycję. Takie bierne oczekiwanie na akcję przeciwnika z reguły kończy się oddaniem inicjatywy, potem uzyskaniem przez partnera przewagi pozycyjnej – a wreszcie atakiem na upatrzony cel. Roszada bowiem – o tym nie można zapominać – z jednej strony stanowi zabezpieczenie króla i wprowadza do gry wieżę, ale z drugiej strony może wskazać przeciwnikowi cel ataku: właśnie na pozycję roszady. W danej pozycji nic nie wskazuje na to, aby czarne mogły szybko zorganizować ten atak. Ale białe bierki stoją tylko poprawnie, nie wykazując aktywnych zamierzeń i czarne mają pełną swobodę odpowiednich przegrupowań.

8.... Sf8 9.h3 Groziło 9.... Gg4 i 10.... Se6 z opanowaniem ważnego punktu d4. 9... Sg6 10.Ge3 W dalszym ciągu schematycznie i bez inicjatywy. 10... h5! Inicjatywę przejęły czarne. Mniejsza z tym, pozycja białych jest taka mocna i taka prawidłowa. 11.Hd2 Gd7 12.b4 Pierwszy i ostatni przejaw agresywnych zamiarów. Dywersja na skrzydle hetmańskim może i przyniosłaby jakieś rezultaty, gdyby była należycie przygotowana i kontynuowana. 12... Hc8 Wyraźny cel uderzenia – pionek h3, którego niełatwo obronić. 13.Sg5

Sytuacja nagle i niespodziewanie stała się dla białych groźna. Nie ma już czasu na akcję na skrzydle hetmańskim, trzeba bronić swego króla. Na 13.Kh2, nastąpi h4 14.g4 G:g4 15.h:g4 S:g4 16.Kg1 S:e3 17.H:e3 Hg4 z silnym atakiem. 13... h4 14.g4

14.... S:g4! 15.h:g4 h3! Drugie poświęcenie – dla otwarcia linii „h”. 16.S:h3 Po 16.Gf3, nastąpi: 16.... G:g4 17.Ge2 G:g5 18.G:g5 Sf4 19.G:f4 e:f4 20.H:f4 Wh4! i białe mogłyby się poddać. 16... G:g4 17.Sg5 G:g5 18.Se2 Na pomoc królowi. Po 18.G:g5, nastąpi Gf3 19.He3 (19.G:f3 Hh3) 19.... Wh1 20.G:h1 Hg4 z matowym atakiem.]

18.... Gf3 19.Sg3 Sh4 20.G:g5 S:g2 21.d:e5 Hh3 0:1